انیمیشن‌ها یکی از جذابیت‌های شگفت انگیز دوران کودکی هستند. با راه افتادن شبکه‌ پویا در تلویزیون، بچه‌ها به نسبت گذشته ساده تر و در زمانی طولانی‌تر می‌توانند به تماشای انیمیشن‌های محبوب خود بنشینند. پخش مجدد انیمیشن محبوب عصر یخبندان 3 از شبکه پویا بهانه‌ای شد تا در خصوص انیمیشن‌ها و تأثیرات فرهنگی آن‌ها کمی دقیق شویم.

«غول‌های رسانه‌ای» از اصطلاح های آشنای دنیای امروز است. یکی از این غول‌های رسانه‌ای کمپانی بزرگ والت دیزنی است. کودکان بسیاری در دنیا و نه فقط ایران وقت زیادی از زندگی خود را صرف تماشای فیلم‌هایی می‌کنند که محصول کمپانی بزرگ والت دیزنی است. فیلم‌هایی که با شخصیت‌های جذاب و رنگارنگ خود حامل پیام‌ها و معناهای فرهنگی گوناگون هستند. تولیدکنندگان این فیلم‌ها با به‌کارگیری پیشرفته‌ترین امکانات، تسخیر تمام فضای ذهنی مخاطبان خود را هدف قرار داده‌اند. آن‌هم مخاطبانی که در دوره‌ سنی‌ای قرار دارند که به دنبال منابعی برای شکل دادن به هویت فرهنگی خود می‌گردند و چه منبعی جذاب‌تر و قدرتمند‌تر از والت دیزنی؟!

سؤال این‌جاست قدرت والت دیزنی چگونه قدرتی است؟ به نظر می‌رسد قدرت والت دیزنی از جنس امپراتوری است. این امپراتوری همان است که نگری و هارت در کتابی با همین عنوان یعنی «امپراتوری» به تعریف تازه‌ای از آن پرداخته‌اند؛ آن‌ها می‌گویند، «امپراتوری جدید، بیش از تمامی امپراتوری‌های تاریخ، در بسیاری از ابعاد زندگی در سراسر جهان رسوخ کرده است».

این امپراتوری جدید به گفته‌ آن‌ها ویژ‌گی ها و مؤلفه‌هایی دارد و هم‌چنین ابزارهایی که به واسطه آن‌ها بر قدرت خود می‌افزاید. قدرت این امپراتوری قدرتی همه‌جایی است. این امپراتوری هیچ مرکز قدرت سرزمینی‌ای را بنا نمی‌کند و به مرزهایی ثابت و مشخص تکیه ندارد. «امپراتوری هویت‌های چند تباره را از طریق تنظیم و تعلیق شبکه‌های سلطه سازمان‌دهی می‌کند». رنگ‌های ملی متمایز نقشه امپریالیستی جهان، در رنگین کمان جهانی امپراتوری در هم آمیخته و ادغام شده‌اند.
بی‌شک یکی از ابعاد وسیع قدرت این امپراتوری، قدرت رسانه‌ای آن است. رسانه‌ها در شکل‌های مختلف خود ابزار گسترش این امپراتوری هستند. قدرتی که در همه جا حضور دارد و همه ابعاد زندگی کودکان را در بر گرفته است. کودکان امروز با والت دیزنی و شخصیت‌های آن زندگی می‌کنند، آن‌ها با تماشای انیمیشن‌های والت دیزنی بزرگ می‌شوند، خود را به جای شخصیت‌هایی همچون میکی ماوس و سیندرلا و … قرار می‌دهند و حتی از بزرگ‌ترهای خود می‌خواهند که آن‌ها را باور کنند و با نام‌های شخصیت‌های محبوبشان ‌آن‌ها را بخوانند.

نگری در تعریف خود از امپراتوری معتقد است، امپراتوری تجربه‌ی زیسته‌ی افراد انسانی را شکل می‌دهد و با آن ممزوج شده است. محصولات والت دیزنی حامل معانی فرهنگی بسیاری هستند. آن‌ها حامل معانی از فرهنگی هستند که همواره خود را برتر و والاتر می‌دانسته؛ این محصولات به کشورهایی با بافتار و زمینه‌های فرهنگی مختلف سفر می‌کنند و کودکان بسیاری را با خود همراه خواهند کرد.

کمپانی والت دیزنی هوشمندانه ذهن گروهی از مخاطبان را نشانه گرفته است که هنوز نقشی بر آن ننشسته و در مراحل آغازین اجتماعی شدن به سر می‌برند؛ بنابراین نفوذ به ذهن آن‌ها به مراتب آسان‌تر می‌باشد. شخصیت‌های والت دیزنی بایدها و نباید ها را برای کودک تعریف می‌کنند؛ به او می‌گویند چه چیزهایی را دوست بدارد و از چه چیزهایی بپرهیزد. به او می‌آموزند، چگونه دوست بدارد و محبت کند و چگونه انتقام بگیرد.

آن‌ها جهان اجتماعی کودک را شکل می‌دهند و ارزش‌های حاکم بر این جهان را مشخص می‌کنند. در خیلی از موارد آنچه آن‌ها به شیرینی و در پرده، آموزش می‌دهند با آنچه کودک از سوی نظام فرهنگی و اجتماعی کشور خودش با آن روبرو است و به او عرضه می‌شود در تضاد و تعارض قرار می‌گیرد. و این جاست که قدرت والت دیزنی آشکار می‌شود.

والت دیزنی روزبه روز گسترده‌تر می‌شود و تلاش می‌کند جنبه‌های بیشتری از زندگی مخاطبان خود را پوشش دهد. به نظر می‌رسد سردمداران این کمپانی به همه‌ چیز فکر کرده‌اند احداث پارک‌های تفریحی در قاره‌های مختلف و تولید محصولات و کالاهایی که به تکرارِ معرفی شخصیت‌های دیزنی اصرار دارند، والت دیزنی را وارد همه‌ بخش های زندگی حتی خصوصی ترین قسمت‌های خانه‌ها یعنی اتاق خواب و آشپزخانه کرده است.

این همان چیزی است که نگری از آن حرف می‌زند؛ بعد اقتصادی امپراتوری؛ به گفته‌ نگری، «اقتصاد امپراتوری اقتصاد اطلاعاتی است که تمرکز زدایی از تولید را به دنبال دارد. شبکه‌های اطلاعات، تولید را از محدودیت‌های سرزمینی رها می‌سازند؛ به گونه‌ای که تمایل دارند، تولید کننده را بدون توجه به فاصله‌‌ها، در تماس مستقیم با مصرف کنندگان قرار دهند».

بنابراین، والت دیزنی در همه جنبه‌های زندگی کودکان نمود و حضور دارد. یک کودک ایرانی را در نظر بگیرید؛ صبح با صدای ساعتی از خواب بیدار می‌شود که به شکل می‌کی ماوس طراحی شده است، پتویی را از روی خود کنار می‌زند که منقش به عکس میکی ماوس است، در ظرف‌هایی غذا می‌خورد که طرح میکی ماوس در کف و جداره‌ آن‌ها حک شده است. در دفتری تکالیف مدرسه‌اش را انجام می‌دهد که جلد آن با تصویر میکی ماوس تزئین شده است. در اوقات بیکاری با عروسک میکی ماوس بازی می‌کند و سرگرم می‌شود و مهمتر ازهمه کارتون میکی ماوس را تماشا می‌کند و با او همذات پنداری می‌نماید.

ما قبل از تولد کودکانمان آن‌ها را به پیوستن به این امپراتوری بزرگ دعوت می‌کنیم. نگاهی به اتاق خواب‌های نوزادان ایرانی و فروشگاه هایی که سرویس خواب و سایر لوازم مورد نیاز نوزادان را عرضه می‌کنند نفوذ امپراتوری دیزنی به فضاهای فیزیکی زندگی را برای ما روشن می‌کند. نوزاد ایرانی در فضایی خالی از نشانه‌های فرهنگ ملی‌اش چشم باز می‌کند و رشد می‌کند. ما ناخواسته او را با سبک زندگی‌ای مأنوس می‌کنیم که خود شاید بسیاری از ارزش‌های حاکم بر آن را نمی‌پسندیم و شایسته نمی‌دانیم.
دیزنی در معنای عام آن مالک خیال‌های کودکان است. شخصیت‌های محبوب کودکان تنها بر روی صفحه‌های نمایش تلویزیون و در خیال کودکان باقی نمی‌مانند بلکه تولید همزمان کالاهای مربوط به آن‌ها و مصرف این دسته از کالاها از سوی کودکان باعث امتداد انیمیشن‌ها در فضای فیزیکی زندگی گودکان و به عبارتی زندگی روزمره‌ی آن‌ها شده است. این کالاها وارد فضای اتاق خواب کودکان می‌شوند تا نه تنها کودکان شخصیت‌های محبوب خود را از یاد نبرند بلکه با آن‌ها زندگی کنند.

اتاق خواب کودکان بهشت مصرف‌گرایی آن‌هاست. ردیف‌هایی از انواع عروسک‌های باربی، قفسه‌هایی از اسباب بازی ها و لوازم التحریر‌های طرح دار، پرده‌، ملحفه، روتختی، فرش، سرویس خواب، ساعت و….همه نشان‌دهنده‌ جهان کوچک‌شده‌ دیزنی است. خصوصی‌ترین فضای متعلق به کودکان در انحصار انیمیشن‌ها درآمده است.این همان قدرتی است که از طریق ابزارهای مختلف در ناخودآگاه ذهن ما خانه کرده است، بی‌آن‌که به ماهیت آن بیاندیشیم.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: